Een teken van beschaving
De ultieme vorm van eenzaamheid: alleen sterven en niemand om de uitvaart te regelen. Toch zorgt de gemeente dan voor een waardig afscheid. En een dichter van stichting De Eenzame Uitvaart schrijft een persoonlijk gedicht.
Wanneer er na iemands overlijden niemand is om de uitvaart te regelen, heeft de gemeente de wettelijke plicht om dit te doen. In Den Haag is afgesproken dat daar bovendien altijd iemand bij aanwezig is, bijvoorbeeld een personeelslid van de uitvaartonderneming. Ook maakt de gemeente gebruik van de diensten van stichting De Eenzame Uitvaart. Een dichter van deze stichting maakt een passend gedicht om voor te dragen tijdens de crematie of begrafenis, zodat de overledene alsnog wordt gezien en respectvolle aandacht krijgt. Ruth van Rossum is een van deze dichters.
Peter de Ruiter bracht onlangs de podcastserie over eenzaamheid Het gemis uit. In het vierde deel van deze serie komt Ruth van Rossum aan het woord over haar ervaringen als dichter voor eenzame uitvaarten. Op een regenachtige maandagmiddag vertellen Ruth en Peter erover hoe zij te werk gaan en wat hen bezielt.
Eervol
Ruth van Rossum: ‘Van de gemeente krijg ik alle informatie die bekend is over degene die is overleden. Bijvoorbeeld wat voor beroep iemand had of hoe het huis eruitziet. Ik probeer me zoveel mogelijk in te leven in de persoon en zoek een thema of een invalshoek. Van daaruit ga ik het gedicht schrijven. Dat moet de persoon rechtdoen, maar als dichter wil ik ook dat het een goed gedicht is.
Ik vind het eervol om hieraan mee te doen; het raakt aan mijn maatschappelijke betrokkenheid. Ik vind het een teken van beschaving om mensen niet ongezien weg te laten gaan. Iedereen verdient het op zo’n moment aandacht te krijgen. Misschien merken mensen het niet meer, dat is natuurlijk afhankelijk van wat je gelooft, maar ik vind het mooi om te doen. Het gedicht is ingebed in het geheel van een waardige uitvaart. Ik denk ook na over passende muziek en ik zorg voor bloemen. Het raakt me altijd. Tijdens het schrijven verbind ik me op een bepaalde manier met de overledene. Ik leef als het ware een tijdje met zo iemand.’
Bewustwording over gemis
Peter de Ruiter: ‘De ultieme vorm van eenzaamheid vind ik alleen sterven en zonder bekenden ter aarde worden besteld. De podcast Het Gemis gaat over wat mensen kunnen missen en over de gevoelens die dat teweeg kan brengen. Het gaat over eenzaamheid, over vermissingen of het missen van vrienden en familie. Wat ik met de serie probeer te bereiken, is bewustwording bij de luisteraars over hun eigen gemis, maar ook meer oog en begrip voor wat anderen mogelijk missen.’
Van Rossum: ‘Wat jij doet met de podcast, doe ik eigenlijk ook met de gedichten. Je wilt die mens uit jouw podcast een stem en een plek geven, maar je wilt eigenlijk ook dat anderen zich een beetje inleven. Je wilt een zekere mildheid kweken voor wat mensen meemaken.’
‘De overledene krijgt passende aandacht met een gedicht’
De Ruiter: ‘Ik hoop dat mensen er iets van zichzelf en van anderen in herkennen. We hebben allemaal onze twijfels, zorgen en problemen. Ons persoonlijke verhaal is mogelijk universeler dan we in eerste instantie denken, waardoor je je minder eenzaam kunt voelen.
Met mijn podcasts wil ik iets nieuws creëren dat ertoe doet. Het maken ervan is een proces. Het is nooit helemaal voorspelbaar wat zich aandient en wat het eindresultaat wordt. Ken je de metafoor van het beeld dat al in de ruwe steen zit? Dat gevoel heb ik ook, dat ik alleen maar hoef weg te hakken wat er niet toe doet.’
Van Rossum: ‘Dat is mooi, dat is met poëzie net zo. Je zou kunnen zeggen dat het gedicht een wil van zichzelf heeft. Je kunt het niet helemaal jouw wil opleggen. Natuurlijk heb je er ideeën over. Het naar buiten laten komen is voor een deel wat je van tevoren als resultaat ziet, maar voor een deel is het iets intuïtiefs dat al in de steen zat.’
Jolly van der Velden
Ruth van Rossum bracht twee dichtbundels uit en is als dichter verbonden aan de Haagse tak van stichting De Eenzame Uitvaart. Gedichten die ze schreef voor eenzame uitvaarten zijn onder andere te vinden op eenzameuitvaart.nl
Peter de Ruiter is schrijver, fotograaf en podcastmaker. Zijn podcast Het gemis is te beluisteren via onder andere luisterdoc.nl/het-gemis.html
“Mijn podcast gaat over wat mensen kunnen missen en over de gevoelens die dat teweeg kan brengen.”