Ontdekken wat de kern is
Voor de Raad van Kerken hield pastoraal werker Duncan Wielzen in juni een lezing over de doorwerking van het slavernijverleden in kerk en samenleving. In een gesprek met Rob van Essen vertelt hij over zijn Surinaamse achtergrond, waarin het vooroudergeloof een grote rol speelt.
In de keuken van de pastorie aan de Kamperfoeliestraat – van de Heilige Familiekerk ⎯ is het een gezellige bedrijvigheid. Een groepje vrijwilligers bereidt de maaltijd voor waar mensen uit de buurt straks kunnen aanschuiven. Ik volg Duncan Wielzen de monumentale trap op naar zijn zonnige werkkamer. Wielzen is sinds 2010 als pastoraal werker verbonden aan de Haagse parochie De Vier Evangelisten. Aanleiding voor ons gesprek is de inleiding die hij in Utrecht hield op uitnodiging van de Raad van Kerken. Hij sprak daar over de doorwerking van het slavernijverleden in kerk en samenleving.
Geboren en getogen in Suriname volgde hij een opleiding tot priester voor kandidaten uit bisdommen van de Antilliaanse Bisschoppen Conferentie in het Caraïbisch gebied. Halverwege zag hij in dat het priesterschap niet zijn roeping was, maar wel wilde hij door in de theologie. Hij liep stage in de Amsterdamse Bijlmer, deed onderzoek in Kenia en Tanzania en voltooide zijn studie pastorale theologie in Heerlen. Na vijf jaar als pastoraal werker in Amsterdam-Zuidoost gewerkt te hebben, keerde hij terug naar Suriname en verdiepte hij zich in de verhouding tussen het rooms-katholicisme en de Afro-Caribische religie(s) die de slaafgemaakten meenamen uit hun land van oorsprong.
Respect
Voor zijn proefschrift, dat hij in België voltooide, onderzocht hij de samenhang tussen volksreligiositeit en de rooms-katholieke liturgie. Zijn vader, rooms-katholiek, en moeder komende uit de Evangelische Broedergemeente (Hernhutters), waren ook vertrouwd met rituelen uit de wintireligiositeit. Vanaf zijn vroege jeugd maakte hij zo kennis met het Afrikaanse vooroudergeloof. Dat was – en is nog steeds – niet vanzelfsprekend, ook niet in de Surinaamse context. Pas in 1971 werd het verbod op het praktiseren van de wintireligie uit het koloniale Wetboek van strafrecht verwijderd. In het Westen beseffen wij niet hoe belangrijk ruimte en respect voor de voorouders is voor vele gelovigen met Afrikaanse wortels. Is de verering van heiligen ook niet een manier om respectvol te willen luisteren naar wat zij, in navolging van Christus, ons willen meegeven?
In den Haag kunnen we nu naar de reizende tentoonstelling Kerk & Slavernij. Het is een initiatief van Stichting Heilzame Verwerking Slavernijverleden. Tijdens ons gesprek komt het begrip racisme slechts een enkele keer aan bod. Wel signaleert Wielzen dat in de kerk in Nederland mensen van kleur vaak moeten strijden om een eigen plek. Ondanks de aanwezigheid van buitenlandse missionarissen uit Afrika en Azië valt er op (boven)lokaal niveau nog veel te winnen. Mensen van kleur hebben door eeuwen van kolonisering een meestal onterecht minderwaardigheidsgevoel. Alles wat uit Europa komt is beter. Wielzen vertelt dat een bijzonder grote tomaat in Suriname wel een ‘Hollandse tomaat’ werd genoemd. Missie en zending wordt door velen nog als eenrichtingsverkeer gezien: wij moeten God brengen. Maar in Heerlen, in de Bijlmer en in zijn veertien Haagse jaren leerde hij: God is al bij de ander! Het is onze opgave aan het licht te laten komen hoe Hij/Zij in iemands leven werkt. Dit is van belang voor pastorale en diaconale contacten tussen zowel witte mensen als mensen van kleur.
Wielzen bepleit dat zijn kerk serieus werkt aan een structuur die niet als overheersend en bevooroordeeld wordt ervaren door wie van buiten komen. Misschien brengt het kleiner worden van de kerk ons wel dichter bij de kern.
Rob van Essen
Bij de foto: Opening van tentoonstelling Kerk & Slavernij op 8 september in de Heilige Familiekerk.
Tentoonstelling Kerk & Slavernij
In de reizende tentoonstelling Kerk & Slavernij staat de rol van verschillende kerken tijdens het Nederlandse slavernijverleden centraal. Specifieke aandacht is er voor Suriname en de rol van de kerk daar bij het legitimeren van slavernij. De tentoonstelling is in oktober en november nog in Den Haag te bezichtigen.
za. 12, 19 en 26. 12-15 u. Evangelische Broedergemeente, Chasséstraat 1.
In november is de tentoonstelling waarschijnlijk te zien in de Lutherse kerk, Lutherse Burgwal 7.
Info: hvsv-slavernijverwerking.nl